Historia Bałtowa

Spośród wielu pięknych miejscowości leżących u stóp Gór Świętokrzyskich na Przedgórzu Iłżeckim, zalesionym resztkami puszczy o tejże historycznej nazwie, napotykamy Bałtów i przyległe wioski tworzące odrębną jednostkę administracyjną. Region ten wyróżnia się pagórkowatą konfiguracją terenu z licznymi urokliwymi wąwozami i różnorodną szatą roślinną z pojedynczymi, wiekowymi okazami starego drzewostanu modrzewia i dębów. Turysta na pewno spotka liczne, odkrywkowe kopalnie kamienia ze stojącymi tuż obok wapiennikami. Dolinę wyżłobioną przez miliony lat wodami rzeki Kamiennej okalają lasy mieszane i wzgórza, których to widok wzbudzi zachwyt niejednego wędrowca. Piękne widoki z każdej pory roku można uwiecznić, utrwalić w postaci obrazów, zdjęć, rzeźb. W tej okolicy spotyka się wiele źródełek zasilających główny nurt Kamiennej. Czysta woda z nich pochodząca jest używana przez okoliczną ludność, a także podtrzymuje bujną roślinność rosnącą na łąkach, bagnach i torfowiskach doliny. Urodzajna w wodę okolica i stanowiący schronienie las obfitował niegdyś w wiele gatunków zwierzyny łownej. Jeszcze dziś spotkać można piękne okazy jelenia, sarny, dzika i innych drobnych ssaków, a niektórzy twierdzą, że okolice upodobał sobie nawet bóbr. Okalające lasy, łąki i bagna doliny są siedliskiem wielu gatunków ptaków, w tym drapieżnych. Ozdobą może być cietrzew, jastrząb i rzadko spotykany bocian czarny dumnie kroczący po zielonych łąkach. Choć rzeka Kamienna nie jest uregulowana, to jednak widać ingerencję człowieka w tutejszą przyrodę. Krajobrazowi dodają kolorytu pasiaki pól obsianych różnymi gatunkami roślin, co w okresie wegetacji daje niezwykły kalejdoskop barw. Biel kwitnącej gryki sąsiaduje ze złocieniem rzepaku i srebrem licznych gatunków zbóż. Przyglądając się dokładniej plantacjom roślin, dostrzegamy kolorowe chwasty takie jak: niebieskie chabry, czerwone maki, białe rumianki stanowiące na tle kolorowych upraw jakoby kwiecisty dywan. Wędrowcy latem wśród tych upraw poczują zapach miododajnych roślin, parującej ziemi, a  na twarzy chłód powiewu wiatru.

Pierwsze ślady człowieka w tej okolicy datują się na starszą epokę kamienną (paleolit).Tereny dorzecza rzeki Kamiennej zajmowane były przez wędrujące grupy koczowników, którzy znaleźli w okolicznych lasach siedlisko bogate we wspomnianą już zwierzynę łowną, wilki, a nawet niedźwiedzie; wszelkie ptactwo i rzeczne ryby; całą paletę runa leśnego, żywice, miód, grzyby, jagody, jeżyny; zioła i inne składniki niezbędne do urozmaicenia jednostronnego pożywienia. Nie brakowało budulca na szałasy, jurty i ziemianki. Pod dostatkiem było krzemienia, drewna, kamienia i głazów do sporządzania prostych narzędzi i niezbędnej broni. W ziemi bałtowskiej archeolodzy odnaleźli ślady obozowisk tego typu sprzed ok. 35 tysięcy lat. W okresie neolitu jak dotąd nie stwierdzono śladów bytowania człowieka. Znaleziska z całą pewnością potwierdzają, że obszary te były zasiedlone przez przedstawicieli kultury przeworskiej w okresie rzymskim ( II – III w. n.e.) Myśliwi, więc osiedlili się, a wypalając i karczując lasy podejmowali uprawę roli za pomocą narzędzi ręcznych, a potem sochy. Siłą pociągową były krowy, woły, a w końcu  konie. Pierwsze uprawiane rośliny to proso, len, tatarka, owies, żyto, potem pszenica. Bydło i konie oraz owce miały naturalne pastwiska rzeczne, często zalewowe; wypasano je również po lasach. Oczywiście nie zrezygnowano z myślistwa, zbieractwa i rybołówstwa. Naturalne ukształtowanie terenu, okoliczne lasy, bliskość rzeki stanowiły niezbędną gwarancje bezpieczeństwa. Osadnicy posiedli również umiejętność wytopu i obróbki żelaza, o czym świadczą odkrycia archeologiczne w Rudce Bałtowskiej.

Tak naprawdę z mroku dziejów ziemia bałtowska wyłania się dopiero około wieku XI, a to za sprawą kościoła w Bałtowie. Pierwsze źródła pisane pochodzą z 1326 roku. Akta sądowe wzmiankują o wsi Bałtów i miejscowym kościele. Archidiakon z Zawichostu Marcin wymienia plebana bałtowskiego Wacława. Również Jan Długosz w swoich Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae odnotowuje Bałtów. Według kronikarza ofiarodawcą, fundatorem bałtowskiego kościoła pod wezwaniem świętego Andrzeja był Warsz herbu Rawa. W owym czasie wieś obarczona była roczną dziesięciną na rzecz kościoła w wysokości 10 grzywien, czyli około 480 srebrnych monet (groszy praskich), każda o wadze ok. 4 g.

W przybliżeniu folwark, karczma i kmiecie dostarczali kościołowi około 2 kilogramów srebra rocznie. Zapiski annalistów potwierdzają, iż w 1431r. dziedzicem Sienna i Bałtowa był Dobiesław Oleśnicki. W dobie Rzeczpospolite Obojga Narodów, Bałtów kolejno przechodzi do rąk możnowładczych rodzin Chomętowskich, Pieniążków herbu Odrowąż, Małachowskich, by po bezpotomnej śmierci Jacka z Dukli Małachowskiego w 1821 r. poprzez Franciszkę z hrabiów Małachowskich Dunin – Karwicką trafić w na krótko w ręce tej ostatniej rodziny. Ostatecznie w wyniku zakupu z dnia 7 stycznia 1829 roku Ćmielów, Bałtów i Sadowie stały się dobrami dziedzicznymi rodziny Druckich – Lubeckich.

Po drugiej wojnie światowej postanowiono zagospodarować opuszczony pałac książąt Druckich – Lubeckich. Początkowo obiekt ten stał się siedzibą władz administracyjnych. W 1948 roku przeznaczono go na cele oświatowe. Powołano szkoły o profilu rolniczym, które działały aż do 2014 roku. W międzyczasie powstał nowy obiekt szkolny z internatem i halą sportową. W obu obiektach naukę ukończyło 4901 absolwentów o różnych specjalnościach.

W 2014 roku grupa byłych uczniów przy pomocy nauczycieli i wychowawców powołała do życia Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Szkół Rolniczych „Pałacowe wzgórze”. Wszystkich absolwentów zachęcamy do przesyłania pamiątek, zdjęć, wspomnień o latach pobytu i nauki w murach szkolnych.

W oparciu o uzyskane dokumenty Stowarzyszenie pragnie wydać monografię, w której zamier

za umieścić wykaz absolwentów, kadry pedagogicznej i wychowawczej. Ponadto pragnie organizować okresowe spotkania, zjazdy wszystkich zainteresowanych.

Mamy nadzieję, że po przywróceniu blasku świetności, pałac książąt ugości przybyłych, którzy będą mogli powrócić wspomnieniami do lat młodości.
Aktualnie Bałtów oferuje turystom nie tylko zwiedzenie Jura Parku, ale serwuje inne atrakcje: spływ tratwami rzeką Kamienną, przejazd kolejką, nowoczesną bazę noclegową (gospodarstwa agroturystyczne i hotele) i gastronomiczną.
Warto, więc nawiązać współpracę ze Stowarzyszeniem i odwiedzić ten malowniczy zakątek ziemi świętokrzyskiej.

Jan Chodzyński